Adwent. Czas oczekiwania. Tradycje i zwyczaje adwentowe, które warto znać

     Adwent to jeden z okresów liturgicznych w Kościołach chrześcijańskich i zarazem początek nowego roku liturgicznego. Jakie zwyczaje adwentowe towarzyszą Polakom od lat, skąd się wzięły?

     Adwent przez chrześcijan obchodzony jest prawdopodobnie od V-VI wieku. Obrzędy związane z tym okresem ujednolicił papież Grzegorz Wielki (540-604). Od czasu jego pontyfikatu Adwent trwa cztery tygodnie.

     Adwent to czas przygotowania do uroczystości Bożego Narodzenia. Jest to radosne, ale i refleksyjne oczekiwanie na przyjście Jezusa Chrystusa. Słowo „Adwent” pochodzi właśnie od łacińskiego „adventus” i oznacza „przyjście”. Okres ten rozpoczyna się zawsze pomiędzy 27 listopada a 3 grudnia i trwa do Wigilii Bożego Narodzenia, czyli 24 grudnia (zawsze przez cztery niedziele). W czasie liturgii, zarówno w Kościele Katolickim, jak Ewangelickim obecny jest wówczas kolor fioletowy. W Adwencie ewangelicy celebrują nabożeństwa adwentowe, katolicy zaś msze zwane roratami.

Najważniejsze tradycje adwentowe

RORATY

Według tradycji roraty odbywać powinny się rano (przed wschodem słońca). Wierni przychodzą do kościoła ze świecami (roratkami), a dzieci z samodzielnie wykonanymi lampionami. Tylko przy ich blasku odprawiana jest liturgia. Nazwa „roraty” pochodzi od pierwszych słów pieśni: „Rorate coeli, desuper”... („Niebiosa spuśćcie rosę”...). Rosa wyobraża łaskę, którą obdarza ludzi Chrystus.

Według różnych podań zwyczaj odprawiania rorat wprowadziła święta Kinga, żona księcia Bolesława Wstydliwego. Piękne liturgie roratnie odprawiane były na Wawelu. W ich trakcie król niósł zapaloną świecę, którą umieszczał na ołtarzu.

Świeca adwentowa jest symbolem Matki Bożej. Biała lub niebieska kokarda, którą roratka jest obwiązana przypomina o niepokalanym poczęciu Najświętszej Maryi Panny. Zielona gałązka symbolizuje zaś proroctwo dotyczące Maryi: „Wyrośnie różdżka z pnia Jessego, wypuści się odrośl z jego korzeni. I spocznie na niej Duch Pański”... (Iz 11, 1-2).

LAMPIONY

Są symbolicznym przypomnieniem o jednej z przypowieści z Pisma Świętego: o roztropnych pannach, które czekały na przyjście Oblubieńca.

POST

W czasie Adwentu wstrzymywano się od jedzenia mięsa, a w piątki nie jedzono niekiedy nawet nabiału. Obecnie w piątki w czasie Adwentu w Kościele Katolickim obowiązuje post ścisły.

W Cerkwi prawosławnej i u grekokatolików przez 40 dni przed Bożym Narodzeniem (które rozpoczyna się, zgodnie z kalendarzem juliańskim, 7 stycznia) obowiązuje post Filipowy (jeden z czterech głównych postów), kiedy nie należy spożywać mięsa, ryb i nabiału. Trwa on od 27 listopada.

WIENIEC ADWENTOWY

Wieniec ma kształt okręgu, wykonany jest z gałązek świerku lub sosny. W środku ustawia się cztery świece – każda z nich symbolizuje jedną niedzielę Adwentu. Świece zapala się po kolei: w każdą kolejną niedzielę zapalana jest następna. Tradycja wykonywania wieńców adwentowych przywędrowała do Polski z Niemiec. Tam wieniec został po raz pierwszy wykonany w 1839 roku. Pomysłodawcą był ksiądz i pedagog Johann Hinrich Wichern, który prowadził sierociniec w Hamburgu. Chcąc umilić swoim podopiecznym czas oczekiwania na Boże Narodzenie wprowadził zwyczaj zapalania po jednej świecy każdego dnia, począwszy od 1 grudnia. Dzieci gromadziły się wokół wieńca, przyozdabiały go gałązkami jodły i wspólnie się modliły. Z czasem 24 świece zostały ograniczone do 4 zapalanych w każdą kolejną niedzielę. W Polsce zwyczaj wykonywania wieńców adwentowych pojawił się około 1925 roku.

FIGURA MATKI BOŻEJ

Po zakończeniu rorat ksiądz losuje jedno serduszko, na którym uprzednio dzieci zapisały swoje dobre uczynki. Dziecko, którego karteczkę ksiądz wylosuje, otrzymuje na jeden dzień figurę Matki Bożej, którą wraz z rodzicami zabiera do domu. Tam, cała rodzina wspólnie się modli i śpiewa pieśni adwentowe. Zwyczaj ten również pochodzi z Niemiec, gdzie w czasie Adwentu figurę Matki Bożej przekazywano sobie od domu do domu.

KALENDARZ ADWENTOWY

Kalendarz adwentowy także przywędrował z Niemiec. Z powstaniem kalendarza adwentowego wiąże się historia Gerharda Langa. Kiedy miał kilka lat, jego mama wypisała na kartoniku 24 cyfry, do których doszyła ciastka (Wibele). Oczekujący Świąt chłopiec każdego dnia mógł zjadać jedno ciastko. Kiedy dorósł, Lang zaczął produkować kalendarze z czekoladkami w środku (pierwszy pojawił się na rynku w 1903 roku). Dzisiaj kalendarze adwentowe zawierają już nie tylko czekoladki, ale przeróżne produkty (czasem bardzo zaskakujące).

GRANIE NA LIGAWKACH

Na Lubelszczyźnie, Mazowszu i Podlasiu istniał zwyczaj gry na ligawkach, czyli drewnianych trąbach. Melodie miały nawiązywać do trąb świętego Michała na Sądzie Ostatecznym i przypominać o końcu świata. Na ligawkach grano przed wschodem słońca, przed rozpoczęciem rorat.

UPRAWA ROLI

W czasie Adwentu unikano prac polowych. Istniały powiedzenia „kto ziemię w adwent pruje, ta mu trzy lata choruje” czy „w adwenta spoczywa ziemia święta”. Oznaczało to, że czas Adwentu powinien być czasem przerwy także w pracy na roli, a niezastosowanie się do tej zasady może przynieść złe plony w kolejnym roku.

INNE ZWYCZAJE

W czasie poprzedzającym Boże Narodzenie dzieci i młodzież przygotowywały się do wystawienia jasełek. Tworzono także szopki. Od dnia św. Łucji (13 grudnia) rozpoczynano zasadniczą część przygotowań, jak sprzątanie domostw czy gotowanie niektórych potraw. Tuż przed Bożym Narodzeniem, najczęściej w Wigilię, ubierano choinkę.

Na wschodzie Polski Adwent nazywano niekiedy „czasem swadziebnym”, kiedy swatano młodych. Sprzyjały temu długie wieczory, podczas których kobiety z całej wsi zbierały się w jednym miejscu i wspólnie darły pierze, szyły czy przędły. Czasami, do siedzących w izbie kobiet przychodzili z okrzykami kawalerowie przebrani za diabłów „strasząc” je i robiąc sobie żarty.

Na Pomorzu i Kaszubach w okresie Adwentu chodzili po wsiach kolędnicy zwani Gwiozdkami, śpiewali oni kolędy na znak, że zbliża się Boże Narodzenie. Przychodzili także do domów, gdzie przepytywali dzieci ze znajomości pacierza i obdarowywali je owocami oraz słodkościami.

Dekret Metropolity Przemyskiego z 16 czerwca 2021 r.

                            Przemyśl, 16 czerwca 2021 r., L.dz. 878/023/2021

DEKRET

      Wobec poprawiającej się sytuacji pandemicznej w kraju oraz zmian w przepisach, dotyczących ograniczeń sanitarnych w kościołach i budynkach przeznaczonych do sprawowania kultu religijnego, zgodnie ze stanowiskiem Konferencji Episkopatu Polski, wyrażonym podczas 389. Zebrania Plenarnego, które odbyło się w  dniach 11-12 czerwca w Kalwarii Zebrzydowskiej, od 20 czerwca br. odwołuję, udzieloną w dniu 13 marca br., dyspensę od uczestnictwa we Mszy świętej niedzielnej oraz w święta nakazane. Przypominam również, że zgodnie z przepisami kościelnymi (por. kan. 1248 § 2) zaleca się, aby wierni, którzy z poważnej przyczyny nie mogą uczestniczyć w Eucharystii, poświęcili odpowiedni czas na modlitwę indywidualną w rodzinach lub w grupach rodzin.

     Jednocześnie odwołuję wcześniej wydane zarządzenia, związane z ograniczeniami wynikającymi z pandemii.

    Przypominam kapłanom o obowiązku przestrzegania przepisów państwowych oraz zachęcam do zastosowania takich rozwiązań, które pomogą w całkowitym wygaszeniu pandemii, a także do zachowywania niezbędnych środków ostrożności i higieny.

      Dziękuję wszystkim osobom zaangażowanym w pomoc potrzebującym, w szczególności służbie zdrowia za oddaną posługę chorym i cierpiącym. Wszystkich wiernych proszę o postawę wrażliwości i solidarności, a także okazywania innym zwykłej, ludzkiej dobroci.

       Proszę, by duszpasterze w czasie zbliżających się wakacji poświęcili swój czas rodzinom, dzieciom i młodzieży, pozwalając im doświadczyć bliskości Boga, radości Ewangelii i troski Kościoła, co było mocno ograniczone w poprzednich miesiącach.

     Wszystkim z serca udzielam pasterskiego błogosławieństwa

/-/ ✠ Adam Szal
Metropolita Przemyski

/-/ ks. Bartosz Rajnowski

Kanclerz Kurii

Poświęcenie kapliczki

przy ul. Lipińskiego

     W sobotę 15 maja 2021 r. została uroczyście poświęcona kapliczka przy ul. Lipińskiego na trasie w kierunku Zagórza. Została ona wzniesiona w miejscu starej kapliczki, która przetrwała pierwszą i drugą wojnę światową, ale z racji jej poważnego zniszczenia podjęto myśl przywrócenia pierwotnego blasku. Jednak jak okazało się, uszkodzenia były tak poważne, że dokonano jej ponownego zbudowania w miejscu starej. Tego dzieła podjęła się grupa Parafian tworząc Komitet Odbudowy Kapliczki. Został jej nadany tytuł Trójcy Przenajświętszej.

      W dniu poświęcenia oddano ją na własność Bogu oraz ku pożytkowi wiernych Parafian i wszystkich, którzy tutaj modlić się będą.

Święto Miłosierdzia Bożego obchodzone jest w pierwszą niedzielę po Wielkanocy, czyli II Niedzielę Wielkanocną, zwaną obecnie Niedzielą Miłosierdzia Bożego. Wpisał je do kalendarza liturgicznego najpierw Franciszek kard. Macharski dla archidiecezji krakowskiej (1985), a potem niektórzy biskupi polscy w swoich diecezjach. Na prośbę Episkopatu Polski Ojciec Święty Jan Paweł II w 1995 roku wprowadził to święto dla wszystkich diecezji w Polsce. W dniu kanonizacji Siostry Faustyny 30 kwietnia 2000 roku Papież ogłosił to święto dla całego Kościoła. 

Inspiracją dla ustanowienia tego święta było pragnienie Jezusa, które przekazała Siostra Faustyna. Pan Jezus powiedział do niej: Pragnę, ażeby pierwsza niedziela po Wielkanocy była świętem Miłosierdzia (Dz. 299). Pragnę, aby święto Miłosierdzia, było ucieczką i schronieniem dla wszystkich dusz, a szczególnie dla biednych grzeszników. W dniu tym otwarte są wnętrzności miłosierdzia Mego, wylewam całe morze łask na dusze, które się zbliżą do źródła  miłosierdzia  Mojego.  Która dusza  przystąpi  do  spowiedzi i Komunii świętej, dostąpi zupełnego odpuszczenia win i kar. W dniu tym otwarte są wszystkie upusty Boże, przez które płyną łaski (Dz. 699).

-------------------------------------------------------------------------------------------

WIGILIA PASCHALNA I NIEDZIELA WIELKANOCNA

Liturgia Wigilii Paschalnej jest najważniejszą celebracją w całym Roku Liturgicznym. Zgodnie z bardzo dawną tradycją noc poprzedzająca Niedzielę Zmartwychwstania powinna być czuwaniem na cześć Pana (Wj 12, 42). Wierni, posłuszni upomnieniu Ewangelii (Łk 12, 35 nn), trzymają w rękach zapalone świece. Wszystkie obrzędy Wigilii Paschalnej odbywają się w nocy: nie wolno ich rozpocząć, zanim nie zapadnie noc, a należy je zakończyć przed świtem niedzieli. Kapłani ubierają się w szaty mszalne koloru białego.

Niezwykle bogata liturgia Wigilii Paschalnej składa się z kilku bardzo istotnych etapów, które wszystkie razem połączone w uporządkowaną całość pozwalają dokładniej zrozumieć sens Zmartwychwstania Chrystusa. Pierwszy z nich to Liturgia Światła. Najpierw przed kościołem kapłan święci ogień, od którego zapala się paschał – symbol Chrystusa Zmartwychwstałego. Na świecy paschalnej kapłan kreśli krzyż i litery: Α (alfa) i Ω (omega). Oznacza to, że na początku był Bóg i on też przyjdzie na końcu jako Miłosierny Sędzia. Na paschale kapłan zapisuje bieżącą datę, chcąc podkreślić, że Chrystus przechodzi od punktu alfa (od stworzenia świata) do punktu omega (końca świata) historii zbawienia, która przechodzi również przez ten konkretny rok. Ponadto kapłan wbija w paschał pięć gwoździ (gron) symbolizujących pięć ran Chrystusa mówiąc przy tym: Przez swoje święte rany jaśniejące chwałą niech nas strzeże i zachowuje Chrystus Pan. Amen. Swoją symbolikę ma również światło świecy paschalnej, rozjaśniające mroki ciemnego kościoła, odwołuje się do Chrystusa, który rozprasza mroki ludzkiego życia, nadając mu sens, a także do stworzenia świata, kiedy w mrokach ciemności rozbłysła światłość. Następnie kapłan wnosi zapalony paschał do świątyni, zatrzymując się u progu, na środku świątyni i przed ołtarzem głównym śpiewając Światło Chrystusa. Lud odpowiada wówczas Bogu niech będą dzięki. Wszyscy zapalają świece od płomienia paschału, podając sobie światło. Następnie okadza paschał i śpiewa Exsultet, czyli uroczyste Orędzie wielkanocne zaczynające się od słów: “Weselcie się już zastępy Aniołów w niebie…”

Drugi etap to Liturgia Słowa, która przewiduje dziewięć czytań biblijnych: siedem starotestamentalnych, epistoła (ósme czytanie, zawsze z listu św. Pawła do Rzymian, umiejscowione tuż po odśpiewaniu hymnu “Chwała na wysokości Bogu” i symbolizujące przejście ze Starego do Nowego Testamentu) oraz ewangelia, które są przeplatane psalmami responsoryjnymi i modlitwami.

Po ostatnim czytaniu ze Starego Testamentu i modlitwie, kapłan intonuje hymn „Chwała na wysokości”, podczas którego, podobnie jak w trakcie Mszy Wieczerzy Pańskiej w Wielki Czwartek, uderza się we wszystkie dzwony, grają organy, a kołatki zastępuje się dzwonkami i gongiem. Po uroczystym hymnie celebrans odmawia kolektę. Następnie lektor odczytuje Epistołę, a później śpiewane jest uroczyste Alleluja i psalm responsoryjny. Potem kapłan czyta Ewangelię i wygłasza homilię.

Kolejnym etapem wielkosobotniej uroczystości jest Liturgia Chrzcielna w trakcie której śpiewana jest Litania do Wszystkich Świętych, po czym celebrans błogosławi wodę chrzcielną, zanurzając w niej trzy razy paschał. Następnie, w zależności od zwyczaju w danej parafii, można udzielić chrztu katechumenom i bierzmowania młodzieży. To ostatnie w praktyce zdarza się tylko sporadycznie w parafiach, gdyż wymaga obecności biskupa.

Kolejnym elementem jest Liturgia Eucharystyczna, a jej przebieg jest podobny do Liturgii Eucharystycznych innych niedziel.

Ceremonię kończy uroczysta procesja rezurekcyjna z Najświętszym Sakramentem, która jest radosnym ogłoszeniem zmartwychwstania Chrystusa i wezwaniem całego stworzenia do udziału w triumfie Zmartwychwstałego. W niektórych kościołach procesja następuje nie po Wigilii Paschalnej, a przed pierwszą Mszą poranną w niedzielę. Rozpoczyna się ona wtedy rano przy Grobie Pańskim, przy którym kapłan śpiewem oznajmia zmartwychwstanie Chrystusa. Po powrocie do kościoła odśpiewuje się hymn „Chwała na wysokości”. Po rozdaniu Komunii wiernym śpiewa się uroczysty Hymn Te Deum „Ciebie, Boga wysławiamy”. I od tej Niedzieli przy ołtarzu krzyż jest ozdobiony czerwoną stułą, znajduję się tam także paschał oraz figura Chrystusa zmartwychwstałego.

WIELKA SOBOTA

W Wielką Sobotę Kościół trwa przy Grobie Pańskim rozważając Mękę i Śmierć Chrystusa. Dawniej przed Liturgią Wigilii Paschalnej niszczono ołtarz i budowano nowy, współcześnie ołtarz zostaje obnażony, a kościoły są sprzątane. Formalnie Wielka Sobota posiada tylko teksty Liturgii Godzin, nie ma natomiast formularza Mszy Świętej, a Liturgia Wigilii Paschalnej należy już do Niedzieli Zmartwychwstania (z uwagi na żydowski system dat, według którego po zachodzie słońca w sobotę rozpoczyna się niedziela).

Tego dnia ścisły święty post paschalny już tak nie obowiązuje jak dawniej, to nadal jest zalecany do Wigilii Paschalnej.

WIELKI PIĄTEK

     Z wielkiego szacunku do ofiary Jezusa Chrystusa poniesionej na krzyżu za grzechy całego świata tego dnia nigdy się nie odprawia Mszy świętych. Jest to dzień powagi, skupienia i postu, w którym szczególnie czci się drzewo krzyża. Od rana trwa adoracja Najświętszego Sakramentu w Kaplicy Adoracji – nazywanej Ciemnicą. Centrum tego dnia jest Liturgia Męki Pańskiej. Ołtarz jest tego dnia obnażony: bez krzyża, kwiatów, świeczników i obrusów.

       Kapłan ubrany w szaty mszalne czerwonego koloru udaje się do ołtarza, po czym następuje prostracja i modlitwa (bez wezwania Módlmy się). Przez prostrację należy rozumieć leżenie krzyżem lub padanie na twarz, które jest wyrazem szczególnego uniżenia się wobec Boga (większego niż klęczenie) oraz wyrazem głębokiej modlitwy. W liturgii Wielkiego Piątku można wyróżnić kilka zasadniczych części. Pierwszą z nich jest Liturgia Słowa zawierająca m.in.: odczytanie Męki Jezusa oraz bardzo rozbudowaną Modlitwę Powszechną sięgająca starożytności chrześcijańskiej. Modlitwę tę stanowi 10 wezwań, z których każde składa się ze wstępu, modlitwy w ciszy, oracji śpiewanej przez kapłana i aklamacji “Amen”, będącej wyrazem potwierdzenia ze strony ludu.

      Następnym bardzo istotnym elementem liturgii jest Adoracja Krzyża. To uroczyste odsłonięcie krzyża (zakrytego najczęściej od V Niedzieli wielkiego postu). Kapłan dokonuje odsłonięcia w trzech etapach, za każdym razem śpiewając: “Oto drzewo Krzyża, na którym zawisło Zbawienie świata”, na co ludzie odpowiadają: “Pójdźmy z pokłonem”. Następnie wierni oddają cześć odsłoniętemu krzyżowi, np. poprzez pocałunek stóp ukrzyżowanego Jezusa. W tym czasie śpiewa się pieśni pasyjne.

      Po Adoracji Krzyża następuje Komunia Święta. Obrzędy Komunii Świętej są pozbawione przekazania znaku pokoju. Komunia rozdawana jest z Hostii konsekrowanych w Wielki Czwartek. Podczas Komunii nakrywa się obrusem ołtarz oraz ustawia świece i mszał. Po Komunii wszystko zostaje zniesione.

    Ostatnia część podstawowej liturgii Wielkiego Piątku to procesja do Grobu Pańskiego. Zgodnie z wielowiekową tradycją po ukończeniu liturgii Męki Pańskiej, przenosi się Najświętszy Sakrament do Grobu Pańskiego i wystawia do adoracji. W kaplicy Grobu Pańskiego powinien być ołtarz, choćby przenośny i tabernakulum do przechowywania puszek z Najświętszym Sakramentem. Monstrancję nakrytą welonem można wystawić na ołtarzu lub na tronie, który powinien być umieszczony blisko ołtarza. Kapłan i posługujący, po krótkiej adoracji w ciszy udają się do Zakrystii.

WIELKI CZWARTEK

Wieczorem rozpoczyna się uroczysta Msza Wieczerzy Pańskiej, która stanowi zarazem początek Świętego Triduum Paschalnego. Jest ona sprawowana na pamiątkę Ostatniej Wieczerzy, podczas której Chrystus ofiarował Bogu Ojcu pod postaciami chleba i wina Swoje Ciało i Swoją Krew, a następnie dał Apostołom do spożycia oraz nakazał im, by czynili to na Jego pamiątkę. Podczas tego wydarzenia, Jezus Chrystus ustanowił dwa sakramenty święte: Kapłaństwo i Eucharystię.

Przed rozpoczęciem Mszy Wieczerzy Pańskiej nie ma w kościele Najświętszego Sakramentu na znak, że to właśnie na Ostatniej Wieczerzy Jezus ustanowił ten Sakrament. Po procesyjnym wejściu i obrzędach wstępnych, śpiewa się hymn Chwała na wysokości Bogu, podczas którego rozbrzmiewają wszystkie dzwony i dzwonki w kościele. Po zakończeniu hymnu wszystkie dzwony i organy milkną aż do hymnu “Chwała na wysokości Bogu” śpiewanego podczas Wigilii Paschalnej. Dotychczas używane dzwonki i gong zastępują drewniane kołatki. Podczas tej Mszy św. konsekruje się odpowiednią liczbę komunikantów na Mszę Wieczerzy Pańskiej, jak i na Liturgię Męki Pańskiej w Wielki Piątek, oraz Hostię do wystawienia w Grobie Pańskim. Komunia święta może być udzielona podczas tej Mszy pod dwiema postaciami. Ostatnim elementem liturgii jest uroczyste przeniesienie Najświętszego Sakramentu do kaplicy adoracji, zwanej ciemnicą. Podczas przeniesienia śpiewa się hymn Sław języku tajemnicę. Tabernakulum pozostaje puste, Wieczna lampka zgaszona, a ołtarz obnażony ze świec, mszału i obrusu.

Kapłanów Swoich dał nam Bóg,
By nas bronili z mocy złego,
Aby z ciernistych wiedli dróg,
Zbłąkane owce wprost do Niego,
Najświętsze Serce ustrzeż ich,
We wszystkich życia chwilach złych,
Niech czystym sercem służą Ci,
Przez życia swego wszystkich dni.

Bożego błogosławieństwa - życza parafianie

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ŚWIĘTE TRIDUUM PASCHALNE

- CZASEM ŚWIĘTOWANIA -

Najdłuższe i najważniejsze święta w całym roku. Trzy doby świętowania, bo jakże ciężko zrozumieć sens Zmartwychwstania, bez zrozumienia tajemnicy Kapłaństwa, Eucharystii, Męki Pańskiej i przebywania Jezusa w grobie.

Triduum Paschalne (z łac. triduum – Trzy Dni) to najważniejsze wydarzenie w ciągu roku liturgicznego katolików. Jego istotą jest celebracja Męki, Śmierci i Zmartwychwstania Chrystusa, która rozpoczyna się wieczorną Mszą Wieczerzy Pańskiej w Wielki Czwartek, a kończy się drugimi nieszporami po południu Niedzieli wielkanocnej. I dlatego w wielu krajach europejskich Wielki Piątek jest dniem wolnym od pracy. Społeczeństwa katolickie, zamieszkujące wyżej wymienione kraje, mają przez to znacznie większe możliwości przygotowania się do przeżywania Triduum Paschalnego, czego niestety w naszym kraju brakuje. Zamiast przeżywania pamiątki Ostatniej Wieczerzy, Modlitwy w Ogrójcu, Męki i Śmierci Jezusa na Krzyżu – ciężka praca zarobkowa, pośpiech, nerwowość, hałaśliwe czyszczenie dróg publicznych w obrębie miasta, jakby nie można było tego wszystkiego dzień wcześniej zrobić. I zanim do świętowania się przygotujemy mamy już Wigilię Paschalną.